گیاه فیکوس

گیاه فیکوس جز گیاهانی از خانواده مورآسه یا انجیریان است. زیستگاه این گاه در نواحی استوایی آمریکا یا آسیا است. این گیاهان دارای برگ های بسیار زیبایی هستند که گونه های مختلف آن اندازه های مختلفی نیز دارند. از شیره این گیاه می توان برای ساخت کائوچو و لاستیک اتومبیل ها استفاده کرد. این گل 600 گونه مختلف در جهان دارد که هر کدام در اندازه ها و اشکال مختلفی رشد می کنند.

مشخصات ظاهری فیکوس

گیاه فیکوس دارای برگ‌ های به رنگ سبز و ابلق است که در برخی موارد کرم رنگ و یا قرمز رنگ بر روی پهنه‌ برگ ها مشاهده می شود. این گیاه دارای برگ‌ های پهنی است که ظاهری چرمین و براق دارند و به صورت نوک تیز و متناوب در طول ساقه می‌ رویند. گل‌ های این گیاه معطر و یا رنگین نیستند و ظاهر خیره کننده‌ ای ندارند ولی در عوض گیاه فیکوس اگر در زادگاه خود بماند تبدیل به درخت بزرگی می ‌شود چون این گیاه زمینی است. در انواع مختلف گیاه فیکوس معمولا کوچک‌ترین آن طرفداران بیشتری دارد.

این درختچه می تواند در هوای آزاد طولی بین 50 تا 60 سانتی متر نیز داشته باشد و قد بکشد. سرعت رشد این گیاه در فصل گرما در اواخر فصل بهار و تابستان افزایش می یابد، دقیقا زمانی که تمام گیاهان آپارتمانی رشد حداکثری دارند.

انواع فیکوس

همانطور که اشاره شد گیاه فیکوس دارای ۶۰۰ گونه مختلف در سراسر دنیا است. معروف ترین آن ها عبارت اند از:

• فیکوس معمولی یا الاستیکا با برگ های بزرگ و پهن و چرم مانند.
• لیراتا یا آفریقایی با برگ هایی که از فیکوس الاستیکا بزرگ تر است و حالت دار هستند.
• جنگلی یا برگ ریز که دارای برگ هایی قلبی شکل و ریز است.
• فیکوس بنجامین دارای برگ هایی با اندازه متوسط است که معمولا به شکل ابلق در می آید.
• فیکوس پیچ که برگ هایی ریز و ساقه هایی پیچ دار و آبشاری مانند دارد.

شرایط نگهداری فیکوس

نحوه صحیح آبیاری
به طور کلی گیاه فیکوس به آبیاری متعادل نیاز دارد؛ بنابراین در طرز و روش نگهداری از گیاه فیکوس بنجامین ابلق و الاستیکا و سایر گونه ها باید به فکر حفظ تعادل باشید به طوری گیاه نه خیلی کم آبیاری شود و نه خیلی زیاد. این یعنی اینکه نه خاک گلدان را غرق آب کنید و نه بگذارید که خاک خشک شود. از آنجایی که روزهای گرم مثل تابستان و سرد مانند زمستان باعث می شود میزان آبیاری متفاوت باشد از راه چک کردن خاک پیش بروید. در این صورت با دستتان سطح خاک را لمس کنید. اگر مرطوب نبود و خشک بود به این معنی است که باید به گلدان آب دهید.

دمای مناسب برای نگهداری
در مناطق استوایی هوا به ندرت سرد می شود. به همین دلیل گیاهانی که زیستگاه استوایی دارند در هوای گرم بیشتر از هوای سرد رشد می کنند. به همین دلیل باید سعی کنید دمای محیط اتاق را برای مراقبت از گیاه فیکوس، 13 تا 30 درجه سانتی گراد نگه دارید. بالاتر و پایین تر از این دما باعث به خطر افتادن سلامت این گیاهان می شود. البته باید توجه کرد که تغییرات ناگهانی هوا و یا دما نیز برای این گل بسیار ناخوشایند است و ممکن است باعث ریزش برگ ها شود.

میزان نیاز به نور آفتاب
این گیاه به نور کافی آفتاب برای رشد نیاز دارد. به طوری که نگهداری گلدان در شرایط طولانی مدت به صورتی که به دور از نور خورشید باشد باعث از بین رفتن آن می شود؛ بنابراین بهتر است آن را از سایه دور کنید و زیر نور غیر مستقیم و زیاد خورشید قرار دهید که پشت پنجره باشد.

برای یافتن محل مناسب برای گلدان، آن را در جایی قرار دهید که نور مورد نیاز به گیاه شما برسد و باید بدانید شرایط و نحوه نگهداری و مراقبت از انواع گیاه فیکوس بلک، جنگلی، شرابی و آفریقایی در دریافت نور کمی متفاوت است. انواع ابلق و بنجامین برای سلامتی بیشتر به محیط پر نورتر نسبت به انواع دیگر نیاز دارند که در غیر این صورت تغییر رنگ می دهند.

رطوبت مورد نیاز
زیستگاه گیاه یعنی مناطق استوایی هوایی مرطوب و بارانی دارند. به همین دلیل نیز باید به یاد سرزمین اصلی فیکوس شرایط را برای آن ها مساعد کنیم و محیط را مرطوب و حالت شرجی نگه داریم. اگر محیط آپارتمان شما خشک نیست، فضا برای نگهداری از گل فیکوس مناسب است. اگر در روزهای گرم تابستان و یا بسیار سرد و خشک زمستان، احساس می کنید که هوا خشک است، باید محیط را با استفاده از بخار آب مرطوب کنید. آب پاشی و اسپری روی برگ ها نیز هفته ای یک الی دو بار توصیه می شود؛ اما باید قبل از این کار گیاه را از زیر نور مستقیم آفتاب بردارید که لکه های سیاه روی آن ایجاد نشود.

نگهداری از فیکوس در خاک مناسب
در حالت کلی گیاهانی که ریشه حساس دارند و به آبیاری کمتری نیاز دارند، باید خاکی داشته باشند که به خوبی زهکشی شده باشد. به همین منظور نیز برای فراهم کردن روش و طرز صحیح نگهداری و مراقبت از گل فیکوس لازم است خاک آن را به خوبی زهکشی کنید تا آب اطراف ریشه جمع نشود. خاکی که برای این مورد استفاده می شود باید علاوه بر اینکه سبک باشد، مغذی نیز هست تا باعث رشد بهتر گیاه شود. بهترین ترکیبی که می توان برای آن در نظر بگیرید خاک باغچه، خاک برگ و پیت ماس یا مخلوطی از آن ها است.

کوددهی
ضرورت نیاز شدید این گیاه به مواد مغذی باعث می شود هنگام مراقبت از فیکوس در آپارتمان، از کودهای شیمیایی برای تقویت آن استفاده کنید. بهترین کود نیز برای آن، کود کامل سه بیست است. برای یک گلدان با اندازه متوسط ماهی یک بار کوددهی کافی است؛ اما اگر گلدان کوچکی داشته باشید می توانید فاصله کوددهی را به حداقل برسانید. البته روش نگهداری از گل فیکوس در زمستان باید به گونه ای باشد که کوددهی را در این فصل که گیاه به خواب زمستانی می رود بسیار کم باشد.

تعویض گلدان

برای گیاه فیکوس هر چقدر که زودتر گلدان را عوض کنید، گیاه شما بیشتر قد می کشد و از طرفی بلندتر شدن آن نیز باعث می شود که زودتر به عوض کردن گلدان احتیاج داشته باشید. در این صورت می توانید این کار را هر دو سال یا هر 4 سال یک بار انجام دهید که تمام این ها بستگی به سایز کنونی این گیاه دارد.

جهت عوض کردن گلدان زمانی که خاک گلدان خشک شد به کف و دیواره های گلدان چند ضربه بزنید و گیاه را از گلدان خارج کنید.

سپس گیاه را در گلدانی بزرگ‌تر قرار دهید و گلدان را با خاک تازه پر کنید. در صورتی که گلدان شما چند سایز بزرگ تر از گلدان قبلی باشد، رشد گیاه دچار مشکل خواهد شد. اگر نمی توانید گلدان گیاه را تعویض کنید، لازم است چند سانتی متر از خاک سطحی گلدان را جدا کنید و آن را با خاکی تازه تعویض کنید.

پرورش فیکوس

برای تکثیر فیکوس می توان دو روش را به کار برد. نگهداری از قلمه فیکوس در خاک و تکثیر هوایی ساقه گیاه. در ادامه هر دو روش را بررسی می کنیم. شما می توانید زمانی که تصمیم به تکثیر آن گرفتید یکی از این روش ها را که به آن علاقمند هستید انتخاب کنید.

قلمه زدن
اصلی ترین راه تکثیر فیکوس، قلمه زدن این گیاه است. بهترین فصل برای قلمه زدن فیکوس، اواخر بهار و اوایل تابستان است. مراحل قلمه زدن فیکوس به این صورت است:

گیاه اصلی سالم و بدون آفت فیکوس را انتخاب کنید و قلمه ای به طول ۱۵ سانتی متر از ساقه گیاه جدا کنید. برای جدا کردن قلمه می توانید از قیچی یا چاقوی تیز که قبلا ضد عفونی شده اند، استفاده کنید. قلمه را می توانید هم از طول ساقه و هم از انتهای ساقه تهیه کنید. لازم است تعداد برگ‌های ساقه ای که برای گرفتن قلمه انتخاب کرده‌اید، کم باشد تا بیشتر انرژی گیاه صرف ریشه زایی شود. در این صورت اگر ساقه مورد نظر برگ زیادی دارد، برگ ها را جدا کنید تا فقط یک تا دو برگ بر روی ساقه بماند. دقت کنید، قسمت پایین قلمه ها یعنی قسمتی که در خاک قرار می گیرد، باید بدون برگ باشد.

بعد از جدا کردن ساقه، شیره ای سفید رنگ از تمامی قسمت هایی که برش خورده اند بیرون می آید.

بنابراین باید قبل از قلمه زدن فیکوس و کاشت آن در گلدان، قلمه ها را به مدت نیم ساعت در آب بگذارید تا جریان شیره متوقف شود. قرار دادن انتهای قلمه در هورمون ریشه زایی به سرعت ریشه دار شدن گیاه کمک خواهد کرد. قلمه ها را در بستری سبک و حاصلخیز شامل مخلوطی از کوکوپیت و پرلیت یا خاک برگ و شن بکارید.

بعد از قلمه زدن فیکوس، بستر کشت را کاملا آب دهید. قلمه ها را در محیطی با دمای ۲۵ درجه سانتی گراد و رطوبت بالا در تابش غیرمستقیم خورشید نگهداری کنید. سطح گلدان را می توانید با پلاستیک شفاف بپوشانید و چند سوراخ برای تهویه در آن ایجاد کنید. این کار باعث شرایط گلخانه ای و رطوبت بالاتری برای گیاه می شود. زمانی که گیاه ریشه دار شد و اولین جوانه های برگ جدید برای ساقه ظاهر شد، قلمه ها می توانند به گلدان اصلی منتقل شوند.

تکثیر هوایی فیکوس

به کار بردن این روش از قلمه گیری به نسبت دشوارتر است. برای بهتر انجام شدن آن مراحل زیر را باید طی کنید:

یک ساقه 30 سانتی ‌متری از گیاه را جدا کنید به طوری که تنها یک برگ داشته باشد. یک شکاف حدود 5 سانتی متری روی ساقه ایجاد کنید و برای اینکه مسدود نشود یک خلال دندان لای آن بگذارید. اطراف آن شکاف را به طور کامل توسط خزه‌هایی که مرطوب شده اند بپوشانید و دور آن را با نخ محکم کنید. دور خزه ها را با پلاستیک بپوشانید و آن را نیز با نخ محکم کنید. پس از مشاهده ریشه ها می توانید خزه ها و پلاستیک را جدا کنید و قسمت آخر ساقه را برش دهید. ریشه را در خاک مناسب بکارید و تا یک هفته دور ساقه که بیرون خاک است را با پلاستیک بپوشانید.

هرس کردن

هرس کردن فیکوس به کنترل سایز درختچه کمک می کند که بیش از حد افزایش پیدا نکند. البته این کار به جلوگیری از افزایش طول بی رویه کمک می کند، نه پهنا و رشد گیاه. حتما قسمت های برش داده شده را تمیز نگه دارید و لازم است از هرس کردن این گیاه در فصل زمستان خودداری کنید. دستگاه های خود را نیز برای انجام این کار کاملا تمیز و ضد عفونی کنید.

آفات و بیماری‌ ها

گیاه فیکوس مانند دیگر گیاهان آپارتمانی در معرض خطر حمله حشرات، زنبورها و عنکبوت است. بهترین راه ممکن این است که به صورت چشمی مراقبت از این گیاه را افزایش دهید و هر زمان که حشرات را دیدید، مانع از نزدیکی آن ها به گیاه شوید.

از جمله آفاتی که به گیاه حمله می کنند، کنه تار عنکبوتی و شپشک است. برای مبارزه با این آفات می توانید از سموم سیستمیک استفاده کنید. نماتد گره ریشه و تریپس نیز از دیگر آفات این گیاه هستند. اگر گیاه فیکوس در شرایط گرم و مرطوب قرار بگیرد دچار بیماری لکه برگی قارچی خواهد شد. برای جلوگیری از فعالیت آفات و شادابی برگ های این گیاه به اندازه یک قاشق چای خوری آب لیمو را در یک لیتر آب بریزید و آن را خوب تکان دهید و بعد با پارچه نخی برگ ها را تمیز کنید.

جمع بندی

فیکوس ها گیاهانی کم‌ توقع هستند که با دمای درون خانه سازگاری دارند و می توان از آن ها به راحتی در گلدان ها مراقبت کرد. زیبایی گل فیکوس باعث شده است که از آن در محیط های اداری و شرکت ها نیز استفاده شود اما در هر صورت مراقبت راحت این گیاه دلیل بر این نمی شود که به نیازهای آن بی توجه باشید. چرا که بی توجهی به گیاه باعث بیماری های مختلف و از بین رفتن آن می شود.